Psikosoziologia aplikatua
Psikologia aplikatua prebentziozko diziplina bat da laneko arriskuen prebentzioaren eremuan, lana antolatu eta egitearekin zerikusia duten eta langileriaren osasunari nahiz antolakundearen beraren garapenari eragin diezaioketen faktoreez arduratzen dena.
Arrisku-faktore psikosozialak
Lanaren antolakuntzarekin eta ingurune sozialarekin, lanaren edukiarekin eta eginkizuna egitearekin zuzenean erlazionatutako lan-egoera batean agertzen diren baldintzak, lana egiteari eta langilearen osasunari (fisiko, psikiko nahiz sozialari) eragiteko ahalmenarekin agertzen direnak. (GSHINaren 443 Prebentzio Ohar Teknikoa). (Martín y Pérez, 1997).
Sailkapena
Arrisku-faktore psikosozialen sailkapen bat baino gehiago dabil, adibide modura Arrisku Psikosoziala Kudeatzeko Europako Taldeak (PRIMA) egindako sailkapen bat azaltzen dugu:
- Lanaren edukia: monotonia, zentzurik gabeko atazak, fragmentazioa, aldaketarik eza, zakarrak, aurkakotasuna sorrarazten dutenak.
- Lan-karga eta erritmoa: gehiegizko edo gutxiegizko lan-karga, denbora-presioa, epe hertsiak.
- Lanaldia: oso ordutegi luzeak edo aurrez jakin ezin direnak, txandakako lana, gaueko lana.
- Parte-hartzea eta kontrola: erabakiak hartzen parte-hartzerik ez, kontrolik ez (adibidez, lan-erritmoaren gainean, ordutegi, ingurune, eta abarren gainean).
- Antolakunde-kultura: komunikazio pobreak, laguntza gutxiegi problemen edo garapen pertsonalaren, helburuak zehaztu gabe.
- Harreman pertsonalak: bakartasuna, harreman gutxiegi, harreman txarrak, gatazkak, jokabide ezegokiak.
- Rola: rolaren anbiguotasuna, rol gatazka, pertsonen gaineko ardura.
- Garapen pertsonala: lanaren balioztatze sozial urria, laneko segurtasunik eza, sustapenik ez edo gehiegi.
- Etxea/Lana interakzioa: presentzia doblearen arazoak, eskakizunen gatazka.
Arrisku psikosozialak
Arrisku psikosozial nagusien artean hauek nabarmendu ditzakegu:
- Laneko estresa
- Burn Out sindromea edo higadura profesionala
- Indarkeria
- Langileriaren nekea
Hauek dira psikosoziologia aplikatuan indarrean dauden arauetako batzuk:
- 31/1995 Legea, azaroaren 8koa, Laneko Arriskuen Prebentziokoa
- 39/1997 Errege Dekretua, urtarrilaren 17koa, Prebentzio Zerbitzuen Arautegia onartzen duena
- Lanari lotutako Estresari buruzko Europako Esparru Akordioa (ikus 2005eko Akordio Interkonfederalaren Eranskina)
- 69/2009 irizpide teknikoa, laneko jazarpen eta indarkeriaren arloko LGSIaren jarduerei buruzkoa
- GSHIN Laneko Arriskuen Prebentzioa integratzeari buruzko gida teknikoa, bereziki prozedurei dagokiena
Eta gure Laneko Psikosoziologiari buruzko berariazko orrian (Psikopreben) aurki daitezkeen GSHINaren Prebentziozko Ohar Teknikoak.
Psikosoziologia aplikatua
Osalanek zenbait argitalpen atera ditu arrisku psikosozialei aurre egiteko asmoz:
- Gida-liburua: Arrisku psikosozialen eta antolamendukoen hastapenak (pdf, 650 KB)
- La salud mental de las trabajadoras y los trabajadores (pdf, 5 MB)
- Gida-liburua: Arrisku psikosozialak prebenitzeko gida prebentzio ordezkarientzat (pdf, 3 MB)
- La prevención de los riesgos psicosociales en la C.A.E.: mapa de situación y propuesta de actuación (pdf, 3,75 MB)
Ondoren zerrendatzen dira Psikosoziologia Aplikatuari eragiten dioten gaiak jorratzen dituzten GSHINaren Prebentziozko Ohar Teknikoak:
Antolaketari buruzko Ohar Teknikoak
1986 urtea
- NTP 179: La carga mental del trabajo: definición y evaluación
- NTP 183: El trabajo con grupos semi-autónomos
1988 urtea
- NTP 210: Análisis de las condiciones de trabajo: método de la A.N.A.C.T.
- NTP 212: Evaluación de la satisfacción laboral: métodos directos e indirectos
- NTP 213: Satisfacción laboral: encuesta de evaluación
1991 urtea
1993 urtea
- NTP 310: Trabajo nocturno y trabajo a turnos: alimentación
- NTP 318: El estrés: proceso de generación en el ámbito laboral
1994 urtea
- NTP 344: Trabajos en situación de aislamiento
- NTP 349: Prevención del estrés: intervención sobre el individuo
- NTP 355: Fisiología del estrés
1995 urtea
- NTP 388: Ambigüedad y conflicto de rol
- NTP 394: Satisfacción laboral: escala general de satisfacción
1996 urtea
- NTP 416: Actitudes frente al cambio en trabajadores de edad avanzada
- NTP 421: "Test de salud total" de Langner-Amiel: su aplicación en el contexto laboral
1997 urtea
- NTP 438: Prevención del estrés: intervención sobre la organización
- NTP 439: El apoyo social
- NTP 443: Factores psicosociales: metodología de evaluación
- NTP 444: Mejora del contenido del trabajo: rotación, ampliación y enriquecimiento de tareas
- NTP 445: Carga mental de trabajo: fatiga
- NTP 450: Factores psicosociales: fases para su evaluación
- NTP 451: Evaluación de las condiciones de trabajo: métodos generales
- NTP 455: Trabajo a turnos y nocturno: aspectos organizativos
1998 urtea
- NTP 491: Actitudes y habilidades de los mandos frente al cambio
- NTP 492: Cambios de actitud en la prevención de riesgos laborales (I): métodos y clasificación
- NTP 493: Cambios de actitud en la prevención de riesgos laborales (II): guía de intervención
- NTP 499: Nuevas formas de organizar el trabajo: la organización que aprende
- NTP 502: Trabajo a turnos: criterios para su análisis
1999 urtea
2000 urtea
2001 urtea
2004 urtea
2005 urtea
- NTP 702: El proceso de evaluación de los factores psicosociales
- NTP 703: El método COPSOQ (ISTAS21, PSQCAT21) de evaluación de riesgos psicosociales
- NTP 704: Síndrome de estar quemado por el trabajo o "burnout" (I): definición y proceso de generación
- NTP 705: Síndrome de estar quemado por el trabajo o "burnout" (II): consecuencias, evaluación y prevención
2006 urtea
2007 urtea
2010 urtea
2012 urtea
2014 urtea
Indarkeriari/Gatazkari buruzko Ohar Teknikoak
- NTP 476: El hostigamiento psicológico en el trabajo: mobbing
- NTP 489: Violencia en el lugar de trabajo
- NTP 507: Acoso sexual en el trabajo
- NTP 823: Sistema de Análisis Triangular del Acoso (SATA): un método de análisis del acoso psicológico en el trabajo
- NTP 854: Acoso psicológico en el trabajo: definición
- NTP 891: Procedimiento de solución autónoma de los conflictos de violencia laboral (I)
- NTP 892: Procedimiento de solución autónoma de los conflictos de violencia laboral (II)
Aholkularitza
Enpresaburuei, langileei eta tartean diren gainerako eragileei arrisku psikosozialen prebentziozko ekintzak Euskadiko enpresetan eta administrazio publikoetan egiten lagunduaz, laguntza eta aholkularitza teknikoa emanaz eta, horrela, laneko arriskuen prebentzioko araudia betetzea bultzatuaz, enpresei eta prebentzio-antolakundeei beren zailtasunak konpontzen laguntzea.
Prestakuntza eta informazioa
Prestakuntza eta informazioa bultzatzea, Osalanen esparruaren eta eskumenen barruan, arrisku psikosozialen prebentzioan esku hartzen dugun eragile guztioi zuzenduta, eta gizartearen sentsibilizazioa areagotzea.
- Arrisku psikosozialen prebentzioa ahal den kanal guztietatik ezagutaraztea (Internet, ikus-entzunezko euskarriak, dibulgaziozko ekitaldietan esperientziak trukatu eta abar).
- Zenbait ekitalditan arrisku psikosozialen prebentzioari buruzko informazioa eta ezagutza zabaltzea (jardunaldi teknikoak, biltzarrak, lantegiak eta abar).
- Arrisku psikosozialak hobeto ebaluatu eta tratatzeko tresnetan eragin (gidaliburuak, protokoloak eta abar).
- Eragileak beren prebentzio-eginkizunak betetzeko gaitzea, talde bakoitzari prestakuntza espezifikoa eskainiaz eta lantegi eta hitzaldi espezifikoetan informaziorako/prestakuntzarako materiala eta edukia emanaz (gizarte-eragileekin, prebentzio-zerbitzuetako teknikariekin, enpresekin, mutuekin, zerbitzu publikoekin, Lan Ikuskaritzarekin…).
Ikerketa
EAEko arrisku psikosozialen errealitatearen ezagutza etengabe eta eguneragarria lortzea denboran zehar, gizarte-eragile guztien jarduna oinarritu eta bideratuko duena, Euskal Autonomia Erkidegoko arrisku psikosozialen kokapen-mapa bat landu, eguneratu eta erabiliaz.
- Gure autonomia-erkidegoan arrisku psikosozialen prebentzioaren egungo egoeraren diagnostiko bat egitea.
- Enpresetan martxan dauden ekintzen berri izatea, ekintza horiek hobetzeko, eta lanerako eta plangintzarako hautabideak proposatzea.
- Lan-denborek eta txandek arrisku psikosozialetan duten eragina eta haien kudeaketa aztertzea.
- Arrisku psikosozialak aztertu eta ebaluatzea arrantza-sektorean.
- Erakundeetan dauden gatazken prebentzio- eta konponbide-prozedurak aztertu eta analizatzea.